Aktualitet15 Mars 2019, 13:20

Absurditeti i rrezikshëm i luftërave tregtare të Amerikës

Shkruar nga Pamfleti
Absurditeti i rrezikshëm i luftërave tregtare të Amerikës

Absurditeti i rrezikshëm i luftërave tregtare të Amerikës

Shkruan Jeffrey D. Sachs

Don Kishoti luftoi me mullinjtë e erës. Presidenti amerikan Donald Trump lufton deficitin tregtar. Të dyja betejat janë absurde, por të paktën Don Kishoti kishte nuanca idealizmi. Trump është i mbushur me një injorancë të tërbuar.

Javën e kaluar, u njoftua se deficiti ndërkombëtar i SHBA-së për mallrat dhe shërbimet ishte zgjedhuar në 621 miliard dollarë, pavarësisht premtimit të Trump se politikat e ashpra tregtare kundrejt Kanadasë dhe Meksikës, Europës dhe Kinës do të zvogëlonin deficitin. Trump beson se deficiti tregtar i SHBA-së pasqyron praktika të padrejta nga homologët e Amerikës. Ai është zotuar t’i japë fund këtyre praktikave të padrejta dhe të negociojë marrëveshje më të drejta tregtare me ato vende.

Megjithatë, deficiti tregtar i Amerikës nuk është një tregues i praktikave të padrejta nga të tjerët dhe negociatat e Trumpit nuk do ta ndryshojnë rritjen e këtij deficiti. Deficiti është një masë pabarazie makroekonomike, një që vetë politikat e Trumpit, sidomos ulja e taksave e vitit 2017, e kanë përkeqësuar. Këmbëngulja e tij – në të vërtetë, zgjerimi i tij – ishte krejtësisht i parashikueshëm nga kushdo që ka bërë dy javë shkollë mbi makroekonominë ndërkombëtare.

Merrni si shembull një individ i cili fiton të ardhura X dhe shpenzon Y. Nëse marrim parasysh të ardhurat e individit, “eksportet” e të mallrave dhe shërbimeve dhe shpenzimet e “importeve” të mallrave dhe shërbimeve, është menjëherë e qartë se ajo drejton një tepricë eksportesh mbi importet nëse të ardhurat e saj janë më të mëdha sesa shpenzimet e saj. Një deficit do të thotë se ajo shpenzon më shumë sesa ajo fiton.

E njëjta gjë vlen edhe kur dikush shton të ardhurat dhe shpenzimet në një ekonomi, duke përfshirë edhe sektorin privat edhe atë publik. Një ekonomi ka një tepricë në llogarinë e saj bankare (masa më e gjerë e bilancit ndërkombëtar) kur të ardhurat bruto kombëtare (GNI) tejkalojnë shpenzimet vendase dhe një deficit kur shpenzimet e brendshme kalojnë GNI-në. Ekonomistët përdorin termin “thithje e brendshme” për shpenzimet totale, duke përmbledhur shpenzimet e konsumit të brendshëm dhe të investimeve vendase. Llogaria rrjedhëse atëherë mund të përkufizohet si bilanci i GNI-së dhe thithjes së brendshme.

Është e rëndësishme të theksohet se tejkalimi i të ardhurave mbi konsumin është njësoj si kursimet e brendshme. Prandaj, tejkalimi i të ardhurave mbi thithjen mund të thuhet në mënyrë ekuivalente si tejkalimi i kursimit të brendshëm mbi investimet vendase. Kur një ekonomi kursen më shumë sesa investon, ajo drejton një suficit të llogarisë rrjedhëse; kur kursen më pak sesa investon, ajo drejton një deficit të llogarisë rrjedhëse.

Vini re se politika tregtare mungon në të gjithë këtë ekuacion. Një deficit në llogarinë rrjedhëse është thjesht një masë makroekonomike: mungesa e kursimit në raport me investimet. Deficiti i jashtëm i SHBA-së nuk është në asnjë mënyrë apo formë një tregues i praktikave të padrejta tregtare nga Kanadaja dhe Meksika, Bashkimi Europian apo Kina.

Trump e mendon këtë sepse ai është injorant. Dhe injoranca e tij është në qendër të diskursit publik të Shteteve të Bashkuara, kryesisht për shkak të frikës së këshilltarëve të Trumpit (të cilët pa dyshim humbasin vendin e punës kur e kundërshtojnë atë), Partia Republikane dhe drejtorët ekzekutivë amerikanë (të cilët nuk pranojnë të refuzojnë gjepurat e Trumpit).

SHBA-ja u zhvendosën nga tepricat e llogarisë rrjedhëse në deficite kronike në fillim të viteve 1980, kryesisht si rezultat i një serie uljesh të taksave nën presidentët Ronald Reagan, George W. Bush dhe Trump. Uljet e taksave që nuk përputhen me reduktimet në konsumin qeveritar zvogëlojnë kursimet e qeverisë. Një rënie në kursimin e qeverisë mund të kompensohet pjesërisht nga një rritje e kursimit privat – për shembull, kur bizneset dhe familjet i konsiderojnë uljet e taksave si të përkohshme. Megjithatë një kompensim i tillë në përgjithësi nuk do të jetë i plotë. Uljet e taksave kanë tendencë të ulin kursimet e brendshme, gjë që e shtyn llogarinë rrjedhëse më thellë në deficit.

Të dhënat nga Banka Federale e Rezervave e Seint Louis tregojnë se në vitet 1970 qeveria amerikane kursente mesatarisht -0.1% të GNI-së, ndërsa kursimi privat arrinte mesatarisht në 22.2% të GNI-së. Kursimi i brendshëm ishte pra 22.1% i GNI-së. Në tre tremujorët e parë të vitit 2018, kursimi i qeverisë amerikane ishte -3.1% i GNI-së, ndërsa kursimi privat ishte 21.8% i GNI-së, kështu që kursimi i brendshëm ishte 18.7% i GNI-së. Nga ana tjetër, bilanci i llogarisë rrjedhëse të Shteteve të Bashkuara kaloi nga një tepricë e vogël prej 0.2% e GNI-së në vitet 1970 në një deficit prej 2.4% të GNI-së në tre tremujorët e parë të vitit 2018.

Si rezultat i uljeve të taksave në Shtetet e Bashkuara në vitin 2017, kursimi i qeverisë ka gjasa të bjerë me rreth 1% të GNI-së. Kursimi privat mund të rritet ndoshta me gjysmën e kësaj, në pritje të rritjes së taksave që do të vijnë, me një rritje margjinale në investimet e biznesit dhe rënie të investimeve për shtëpi duke prodhuar një efekt të përgjithshëm modest. Për rrjedhojë, rezultati neto pritet të jetë një rritje në deficitin e llogarisë rrjedhëse, ndoshta rreth 0.5% e GNI-së.

Prandaj, politika e taksave e Trumpit është shpjegimi kryesor i rritjes modeste të mosekuilibrin ndërkombëtar. Përsëri, politika tregtare është kryesisht e parëndësishme për rezultatin.

Megjithatë, politika tregtare nuk është aspak e parëndësishme për ekonominë globale. Ndërsa Trump ndjek një iluzion, ekonomia botërore është bërë më e paqëndrueshme dhe marrëdhëniet midis SHBA-së dhe pjesës më të madhe të botës janë përkeqësuar ndjeshëm. Vetë Trump përbuzet në shumicën e vendeve dhe respekti për lidershipin amerikan ka rënë në mbarë botën.

Sigurisht, politikat tregtare të Trumpit jo vetëm që kërkojnë të përmirësojnë ekuilibrin e jashtëm të Amerikës, por gjithashtu paraqesin një përpjekje të gabuar për të përmbajtur Kinën dhe madje për të dobësuar Europën. Ky objektiv reflekton një botëkuptim neo-konservator në të cilin siguria kombëtare pasqyron një luftë zero midis shteteve. Sukseset ekonomike të konkurrentëve amerikanë konsiderohen si kërcënime ndaj supremacisë globale amerikane dhe për pasojë ndaj sigurisë amerikane.

Këto pikëpamje pasqyrojnë trimërinë dhe paranojën që kanë qenë prej kohësh tashmë një tipar i politikës amerikane. Ato janë një ftesë për një konflikt të pafund ndërkombëtar dhe Trump dhe mundësuesit e tij po u japin atyre fushë të lirë. Të para në këtë kontekst, luftërat tregtare të gabuara të Trumpit janë pothuajse aq të parashikueshme sa çekuilibrat makroekonomikë që ata nuk kanë arritur t’i trajtojnë si duhet./Project Syndycate

 

Forum Absurditeti i rrezikshëm i luftërave tregtare të Amerikës Jeffrey D. Sachs