Kanë kaluar mbi11 muaj që kur dikush e përqafoiLerrin për herë të fundit.Ekonomisti62-vjeçar jeton vetëm në Çikago,qytet që hyrinë bllokim marsin evitit të shkuar për shkak të pandemisë së Covid-19. Ai ka probleme me zemrën,ndaj që nga ajo kohëka qëndruari mbyllur në shtëpi.
Të vetmit njerëz që ekanë prekur, kanë qenë infermierët me dorezat plastike që i masnin presionin e gjakut. Lerriepërshkruan veten si një person “në nevojë për prekje”. Seksi është i bukur, por më shumë sesakaq ai dëshiron një kontakt platonik të rastësishëm:përqafime dhe shtrëngime duarsh.
Shtrihem në shtrat, thotë ai, ipërmalluarpër dikë që të mund t’i shtërngoj dorën apo ta përqafoj.Pandemia ka qenë njësfidë e fortë në shumë aspekte. Janë boshllëqet ekrijuara nga ataqëkanëvdekur nga Covid-19, boshllëqet nëvendet e punës dhe shkolla,si dhe ato të krijuara nga mungesa e miqve dhe familjes.
Pastaj janë gjërat e vogla qëmungojnë. Për të ndalur përhapjen e Covid-19 njerëzitkanë braktisur shtrëngimet e duarve,përqafimetdhe rrahjet e shpatullaveqë ngrohin ndërveprimet e përditshme njerëzore.Humbja e ndonjëritprej tyre, vështirë se duket e denjë për t’u shënuar.
E megjithatë prekja është aq e nevojshme për mbijetesënenjeriut, po aq sa ushqimi dhe uji, thotë Tifani Filld, drejtore eInstitutit të Kërkimitmbi Prekjennë Shkollën e Mjekësisë Miller, pjesë e Universitetit të Majemit.Prekja është shqisa e parë që zhvillohet tek njeriu dhe evetmja e nevojshme për mbijetesë.
Ne mund të jetojmë edhe kur humbim shikimin apo dëgjimin. Por pa prekjen,qënajep mundësinë të zbulojmë stimuj të tillë si presioni, temperatura dhe strukturae një objekti, ne nuk do të mund të ecnimapo të ndjenimdhimbje.
Lëkura jonë është mjeti përmes të cilit neorientohemi në këtë botë.Disa grupekanë vuajtur prej kohësh nga mungesa e prekjes.Për shekuj me radhë, lebrozët cilësoheshin tëpaprekshëm. Dalitët, kasta më e ulët në Indi, njiheshinsi të tillë.
Izolimi nga të tjerëtpërdoret sinjë ndëshkim në burgje. Në një film tërealizuarpara vdekjes së tij nëvitin2015, Peter Kolins, një iburgosur kanadez iizoluar në vetmi tha se edëshironte aqshumëprekjen e një njeriu tjetër, saqë i dukej semizat qëlëvizninmbi lëkurën e tij ishin gishtat e gruas së tij.
Portani për shkak të pandemisë grupetë mëdha të popullsisë,janë privuar nga kontakti fizik miqësor. Për të krijuar marrëdhënie të ngushta,njerëzit kanë nevojë për prekje. Për të përmirësuar shanset e tij për të mbijetuar, Homo sapiens evoluoi për të jetuar në grupe.“Njerëzitkanë nevojë tëndërveprojnë me njëri-tjetrin”-shpjegon Alberto Gallas, psikobiolog në Universitetin e Milano-Bicocca, që thotë seashtu si kafshët e tjera sociale,njerëzitkanë zhvilluar një sistemneurologjik të dizenjuar për t’iu përgjigjur prekjeve tënjerëzve tëdashur.
Gallas thotë se në thelb një përkëdheljeaktivizonnjë fije nervorenë lëkurë, e cila aktivizon më paspjesëtpërgjegjësetë truritqëlidhen mekënaqësinë, dukeçliruarnjë koktejhormonesh, përfshirë dopaminën, serotoninën dhe oksitocinën, që qetësojnë ankthin dhe na bëjnë të ndihemi më të lumtur.
Rëndësia e prekjes fillon herët. Një përmbledhje e literaturës shkencorenë vitin 2016,zbuloi se foshnjat që kishin kontakte lëkurë melëkurë me nënat e tyre menjëherë pas lindjes kishin32 për qindmë shumë gjasaqë të ushqeheshin me gji qënë përpjekjen e tyre të parë,sesaato që nuk e bënin këtë.
Ndërkohë disa orë më vonë, ato kishin një funksionimmë të mirë të zemrës dhe mushkërive,dhe nivele më të larta të sheqerit në gjak. Në një studim të vitit1986 nëSHBA, foshnjave të lindura para kohe, që u bëhejrregullishtmasazhpër10ditët e para, shtonin më shumë në peshë dhe dilnin më shpejt nga pavioni i kujdesitintensiv, sesa foshnjat që nuk i nënshtroheshin një praktike të tillë.
Edhe zhvillimi i tyre fizik dhe njohës,ishte gjithashtu më i mirënë testet e zhvilluaranjë vit më vonë.Ndërkohë prekjareduktonnivelet e kortizolit, një hormon i prodhuar në përgjigje të stresit. Përveç nxitjes së përgjigjes “ik ose lufto”,kortizolii mbyt “qelizat vrasëse natyrore”, një lloj i qelizave të bardha të gjakut që sulmon viruset dhe bakteret.
Sipas dr.Filld, prekja mund të rrisë gjithashtu prodhimin e qelizave vrasëse natyrore tek pacientët me HIV-AIDSdhe kancer. Nëvitin2014 studiuesit në Universitetin Carnegie Mellon,vunë re se të rriturit e shëndetshëm që përqafoheshin më shpesh kishin më pak të ngjarë të ftoheshin, ndoshta sepse përqafime të tilla janë një mënyrë për të komunikuar afeksion,dhe njerëzit qëmarrin përkujdesje të tilla kanëpakgjasa qëtë sëmuren.
Ndërkohë, mungesa e prekjes është e dëmshme.Studimet mbi foshnjat,tregojnë se mungesa e prekjes çon në një gamë të gjerë të problemeve të zhvillimit,thotë Dejvid J.Linden, profesor i neuroshkencës në UniversitetinXhonHopkins.
Fëmijët që nuk janë përqafuarshpesh,kanë tendencë të zhvillojnë aftësi të caktuara njohëse më vonë sesa bashkëmoshatarët e tyre.Ndërkaq, mungesa e prekjes mundtë ushqejë agresionin. Në 2002 dr.Filld vërejti se krahasuar me adoleshentët francezë, fëmijët në SHBA që kishin kontaktefizike, ishinmë pak të dashur dhe ishin mëagresivë ndaj të tjerëve.
Një studim me 509 të rriturnga e gjithë bota nëvitin2014,tregoi seprivimi nga prekja lidhej me vetminë, depresionin, stresin, çrregullimet e humorit dhe ankthit, sidhe çrregullimetdytësoretë imunitetit. /“The Economist” – Bota.al
