Pas kaosit të epokës Trump, çfarë mund të shpresojë të arrijë Joe Biden? Ai përballet me kriza të shumta si president, shkruan The Economist
Shumë presidentë e marrin detyrën në kohë krize. Joe Biden përballet me të paktën katër kriza të ndryshme. COVID-19 është një katastrofë e shëndetit publik: sëmundja u ka marrë jetën mbi 400,000 personave në Amerikë dhe vazhdon të përhapet e shfrenuar ndërkohë që po kryhet vaksinimi i paorganizuar.
Virusi ka shkaktuar pasoja të rënda ekonomike: 10 milionë më pak amerikanë janë të punësuar sesa para pandemisë; dy të tretat e fëmijëve nuk mund të vijojnë shkollat personalisht; një në tetë të rritur po anashkalojnë vaktet. Janë ndezur ndarjet e hidhura mbi drejtësinë racore. Dhe një armiqësi e madhe midis partive politike ka helmuar besimin e amerikanëve në demokracinë e tyre.
Zoti Biden e pranoi këtë në fjalimin e inaugurimit më 20 janar. Ai foli para një Amerike që ndihet ndoshta më e ndarë se në çdo kohë, që kur Abraham Lincoln mbajti fjalimin në vitin 1865, kur rebelimi i Konfederatës ishte në fundet e tij. “Me keqdashje ndaj askujt, me dashamirësi për të gjithë, me vendosmëri në të djathtë… le të përpiqemi të përfundojmë punën që nisëm: të shërojmë plagët e kombit”, deklaroi Lincoln-i.
Dy javë pasi një turmë protestuesish ngriti flamurin e Konfederatës në Kapitol – diçka që ushtarët e Konfederatës nuk e kishin bërë gjatë luftës civile – Biden bëri thirrje për një moment shërimi kombëtar. “Pa bashkim, nuk ka paqe, vetëm hidhërim dhe tërbim”.
Zotimi për të rivendosur shpirtin e Amerikës
Gjatë fushatës së tij, zoti Biden u zotua të rivendosë shpirtin e Amerikës. Kjo është një detyrë e vështirë. Pasi mbështetësit e Donald Trump vandalizuan Kapitolin, po afrohet një gjyq për fajësimin e ish-presidentit. Të paktën 25,000 anëtarë të Forcave të Armatosura ishin vendosur në Uashington, D.C. – më shumë sesa janë vendosur aktualisht në Afganistan dhe Irak së bashku – për të siguruar tranzicionin paqësor të pushtetit. Për herë të parë në 150 vjet, presidenti në largim e anashkaloi ceremoninë inauguruese. Më shumë se 80% e mbështetësve të Trump besojnë në gënjeshtrën e tij se zgjedhjet u vodhën.
E megjithatë, Biden duket mjaft i përshtatshëm për punën në fjalë. Ai po e merr Presidencën pas gati gjysmëshekulli në qeveri. Është një burrë shteti i moshuar i cili mund të shërbejë vetëm një mandat, dhe i gatshëm për pajtime, jo një luftëtar i prirur për të siguruar rizgjedhjen.
Kuadri i tij, i përbërë nga të emëruar me përvojë, do të përdorë menjëherë mjetet e shtetit administrativ për të zhbërë shumë nga dëmet e epokës së Trump. Politikat e ashpra të emigracionit do të eliminohen. Përpjekja për të dobësuar mbrojtjen e mjedisit do të përmbyset. Aleatët europianë, nervozë në lidhje me angazhimin e Amerikës për mbrojtjen e ndërsjellë dhe luftimin e ndryshimit të klimës, do të sigurohen.
A ka mbështetje?!
Një ndryshim më i qëndrueshëm do të kërkojë legjislacion. Të dy dhomat e Kongresit janë nën kontrollin e demokratëve, megjithëse me diferencë shumë të ngushtë. Demokratët mbajnë kontrollin e Dhomës së Përfaqësuesve me vetëm katër vende. Ata do të mbajnë kontrollin e Senatit – i cili është i ndarë në mënyrë të barabartë midis dy partive – vetëm falë votës vendimtare të zëvendëspresidentes Kamala Harris.
Sigurimi i mbështetjes së mjaftueshme për të miratuar reforma serioze do të jetë i mundur, por do të kërkojë negociata dypartiake dhe një zotërim të pamëshirshëm të Senatit të demonstruar për herë të fundit nga Lyndon Johnson. Çdo senator demokrat disident, me bindje disi të majta ose konservatore, apo një bllok pengues demokratësh në Dhomë (gjashtë persona) do të jetë në gjendje të rrëzojë propozimet e zotit Biden përballë opozitës së bashkuar republikane. Filibuster, një procedurë e cila lejon një pakicë obstruktive të bllokojë shumicën e ligjeve, nëse 60 nga 100 senatorët nuk votojnë ndryshe, me siguri do të vazhdojë.
Si rezultat, personat në të majtë të partisë së presidentit të ri, janë të destinuar të zhgënjehen. Gjatë zgjedhjeve paraprake të Partisë Demokrate, Biden i hodhi poshtë propozimet e tyre më polemike, duke përfshirë Medicare për të Gjithë, Green New Deal dhe heqjen e fondeve të policisë. Ide të tjera gjithëpërfshirëse si zgjerimi i Gjykatës së Lartë me gjyqtarë të rinj ose heqja e Kolegjit Elektoral, duken të pamundura.
E megjithatë, kundërshtimi i zotit Biden ndaj ideve më radikale të partisë së tij, e ka errësuar faktin se ai shpreson të qeverisë më në të majtë se Barack Obama dhe Bill Clinton. Axhenda e tij e tipit New Deal, do të ruajë ide ekonomike populiste, si rritja e pagës minimale, politika industriale dhe shpenzimet e konsiderueshme të qeverisë.
Fillim i vështirë
Ditët e para të administratës së re do të dominohen nga legjislacioni për të përmbajtur COVID-19 dhe për të zbutur më tej pasojat ekonomike. Logjika është e qartë. Propozimet për të “ndërtuar më mirë”, siç e quan ekipi i presidentit të ri, do të adresojnë krizat më urgjente të Amerikës. Ato gjithashtu mund të tërheqin votat e Republikanëve dhe duhet të ruajnë kapitalin politik të Biden për çështje më të ndërlikuara në të ardhmen. Kjo nuk do të thotë se do të jenë modeste.
Ndihma për Covid-19
Në krye të listës, siç e përshkroi edhe Biden në një fjalim më 14 janar, do të jetë një tjetër projektligj i ndihmës COVID-19, që kushton 1.9 trilionë dollarë. Ky do të siguronte 160 miliardë dollarë për të paguar për një program kombëtar vaksinimi, testime të zgjeruara dhe gjurmues kontaktesh.
Joe, i gatshëm dhe i qëndrueshëm!
Në krye të listës, siç e përshkroi edhe Biden në një fjalim më 14 janar, do të jetë një tjetër projektligj i ndihmës COVID-19, që kushton 1.9 trilionë dollarë. Ky do të siguronte 160 miliardë dollarë për të paguar për një program kombëtar vaksinimi, testime të zgjeruara dhe gjurmues kontaktesh. Do të ofronte më tepër para për amerikanët, nëpërmjet çeqeve me vlerë $ 1,400 për person, rritjes së përfitimeve të papunësisë dhe një kredie takse për fëmijët (një politikë e cila, do të përgjysmonte varfërinë midis fëmijëve).
Republikanët mund të kundërshtojnë koston – shqetësimet e tyre për deficitin dhe borxhin janë dukshëm më të mprehta nën presidentët demokratë – ose disa nga dispozitat, si rritja e pagës minimale kombëtare në 15 dollarë në orë. Por propozimi nuk mund të akuzohet për kompromis paraprak, siç ndodhi në disa raste me presidentin Obama.
Ekipi ekonomik i zotit Biden e ka quajtur këtë projektligj një masë “shpëtimi”. Ai do të shoqërohet me një projektligj “rimëkëmbjeje”, detajet e të cilit ende nuk janë zbuluar. Ai me siguri do të jetë edhe një forcë e madhe. Projektligji i rimëkëmbjes do të propozojë shpenzime masive në infrastrukturë, ndoshta 2 trilionë dollarë, siç u premtua në fushatë. Do të ishte gjithashtu mjeti kryesor për disa nga zotimet më ambicioze të zotit Biden për ndryshimet klimatike.
Zoti Biden ka premtuar të sigurojë akses universal online, të shpenzojë 400 miliardë dollarë në kërkimet e energjisë dhe klimës dhe të krijojë 10 milionë vende të reja pune me energji të pastër në rrugën e dekarbonizimit të sektorit të energjisë elektrike deri në vitin 2035 dhe ekonomisë në tërësi, deri në vitin 2050. Trilionat e propozuara gjithashtu do të nxjerrin në pah edhe instinktet neo-ruzveltiane të zotit Biden: ai synon me nostalgji një rilindje të prodhimit vendas të mundësuar nga punëtorë të unionizuar.
Këto janë pozicione të hapura. Ato krijojnë një ide të shkallës së ambicieve të zotit Biden për të shfrytëzuar krizat me të cilat përballet – dhe gjendjen e brishtë të Republikanëve që luftojnë për trashëgiminë e epokës Trump – për të rimodeluar ekonominë amerikane. Ato nxjerrin në pah strategjinë e Biden për frenimin e radikalëve të krahut të majtë të partisë së tij (të cilët gjithashtu janë të entuziazmuar për diversitetin mes të emëruarve të tij konvencionalisht me pikëpamje centriste).
Zoti Biden duket se e ka kuptuar se kontrolli i unifikuar i qeverisë është një kusht i domosdoshëm, por jo i mjaftueshëm, për miratimin e legjislacioneve të mëdha. Zoti Clinton në vitin 1993, zoti Obama në vitin 2009 dhe zoti Trump në vitin 2017, erdhën të gjithë në Uashington, duke pasur në krah një Kongres pajtues. Ata e shpërdoruan pjesën më të madhe të kapitalit të tyre politik në përpjekjen për të miratuar legjislacionin e kujdesit shëndetësor. Vetëm zoti Obama ishte i suksesshëm.
Një klishe e politikës amerikane është se një tejkalim i tillë legjislativ prodhon kundërsulme nga partia e opozitës që vihen re zakonisht gjatë zgjedhjeve të para paraprake. Pesë presidentët e fundit kanë humbur mesatarisht 31 vende në Dhomën e Përfaqësuesve gjatë këtyre zgjedhjeve (dhe dy në Senat). Për zotin Biden, kjo nënkupton humbjen e të dyja Dhomave, duke dëmtuar shanset e ndonjë ligjvënieje serioze për dy vitet e fundit të mandatit të tij.
Demokratët kanë mësuar nga sulmet që mori zoti Obama në vitin 2010. Çështjet që provokojnë ndarje të thella partiake dhe shkatërrojnë kapitalin politik – si reformat gjithëpërfshirëse të sistemit të emigracionit – mund të paraqiten për debat në Kongres, por çdo veprim serioz ndoshta duhet të presë.
A mund të arrijnë në konsensus?
Edhe me një kujdes të tillë, zoti Biden duhet të punojë shumë. Ai ka dy rrugë drejt suksesit. E para do të ishte tërheqja e mjaftueshme e mbështetjes republikane – dhjetë senatorë nën konfigurimin e tanishëm – për të asgjësuar kërcënimin e një procesi filibuster.
Disa që kujtojnë kokëfortësinë e Mitch McConnell, udhëheqësit republikan në Senat nën ish-presidentin Obama, mendojnë se është e kotë të presësh ndryshim prej tij ose grupit të tij zgjedhor. Por zoti Biden dhe aleatët e tij janë ende optimistë për marrëveshjet dypalëshe. “Nëse Republikanët do ta njohin këtë si një moment domethënës për partinë e tyre dhe vendin tonë, mendoj se mund të punojmë së bashku”, thotë Chris Coons, senator demokrat nga Delaware.
Ndikimi negativ i zotit Trump në partinë e tij mund të jetë faktori vendimtar. Disa senatorë të moderuar republikanë dhe më të pakënaqur me epokën Trump – si Susan Collins, Lisa Murkowski dhe Mitt Romney – mund të bashkohen me demokratët konservatorë për t’u bërë blloku kryesor negociues për të gjithë legjislacionet e mëdha.
Alternativa tjetër është pajtimi, një procedurë e nevojshme për miratimin e një buxheti vjetor, i cili nuk mund të përfundojë nëfilibusterdhe kështu të çohet përpara vetëm me votat e Demokratëve. Por edhe ajo ka kufijtë e veta. Rregullat për projektligje të tilla janë shumë të komplikuara. Më e rëndësishmja, ndryshimet në politikë duhet të jenë kryesisht buxhetore dhe nuk mund të shtojnë deficitin për një periudhë afatgjatë (zakonisht dhjetë vjet). Këto kufizime krijojnë rreziqe fiskale dhe çojnë në ndryshime të mëdha në taksat dhe shpenzimet e ardhshme. Ato gjithashtu kërkojnë rishikim për t’u siguruar që janë kryesisht buxhetore, thotë Molly Reynolds nga Instituti Brookings.
Pjesa më e madhe e axhendës së zotit Biden – pjesët që lidhen me taksimin dhe shpenzimet – mund të miratohen përmes pajtimit. Çeqet e ndihmave për COVID-19, plani i investimeve në energji të pastër, sigurimi i shtuar i papunësisë dhe kreditë e taksave të fëmijëve duken të arritshme. Po ashtu, edhe shfuqizimi i shumë shkurtimeve të taksave të zotit Trump. Por ide të tjera ambicioze mund të bëhen viktima të grindjeve të brendshme mes Demokratëve, duke përfshirë një taksë karboni, uljen e moshës së kualifikimit për Medicare, zgjerimin e subvencioneve për kujdesin për fëmijët dhe faljen e huasë së studentëve.
Pajtimi është më pak i dobishëm për ide që janë kryesisht rregullatore – si një rritje kombëtare e pagës minimale ose një standard ambicioz i energjisë së pastër. Ai nuk mund të përdoret për përparësitë e tjera të së majtës, si reforma e emigracionit ose legjislacioni i ri për të drejtat civile. Në teori, pajtimi mund të përdoret vetëm për buxhetin vjetor. Por meqenëse republikanët nuk miratuan një rezolutë buxhetore për vitin aktual fiskal, administrata e Biden do të ketë dy mundësi më të shpejta për të përdorur procedurën.
Njëra mund t’i kushtohet paketës së shpëtimit dhe tjetra paketës së rimëkëmbjes. Nëse të dyja bëhen ligj, ato mund të jenë fillimi i një presidence jashtëzakonisht të suksesshme – ndryshe nga bllokimet dhe zhgënjimet e epokës së Obamës.
Zoti Biden do të largohet nga qasja cerebrale e zotit Obama në ligjvënie, por ai ndan pikëpamjen e tij për fuqitë shtrirëse të shtetit administrativ. Brenda disa orësh pas inaugurimit, ai nënshkroi një sërë urdhrash ekzekutivë që sinjalizonin fundin e epokës Trump.
Ndalimi i udhëtimit nga disa vende myslimane u shfuqizua. Amerika do të bashkohet menjëherë me Marrëveshjen e Parisit për Klimën dhe Organizatën Botërore të Shëndetësisë. Administrata do të organizojë një samit global për ndryshimin e klimës. Do të rivendosen kufizimet mbi emetimet e karbonit që ishin hequr nga zoti Trump, megjithëse këto ndoshta do të diskutohen nëpër gjykata për vite me radhë.
Rregullatorët federalë do të përfitojnë. Nën ish-presidentin, Agjencia e Mbrojtjes së Mjedisit ishte e ngadaltë në zbatimin e rregullave. Byroja e Mbrojtjes Financiare të Konsumatorit u neutralizua në mënyrë efektive. Të dy do të ndjekin mandatet e tyre me një forcë të re. Kompetencat e gjera që i janë dhënë Departamentit të Drejtësisë për të hetuar departamentet e policisë dhe shkeljet e të drejtave civile mund të sigurojnë një fillim të fortë të axhendës aktuale mbi drejtësinë racore.
Vënia e rendit
Këto shqetësime të brendshme me siguri që do të dominojnë të paktën vitin e parë të presidencës së zotit Biden. Megjithëse ai ka treguar interes të madh në politikën e jashtme në gjithë karrierën e tij të gjatë, ajo do të zërë një vend të dytë – të paktën tani për tani.
“Për të qenë një fuqi globale efektive, duhet të jesh i qëndrueshëm në shtëpi”, thotë Nicholas Burns, profesor i diplomacisë në Harvard. Zoti Biden nuk do të jetë në gjendje të injorojë tërësisht kërkesat e pjesës tjetër të botës. Më e ngutshme do të jetë rivendosja e marrëdhënieve me aleatët e NATO-s dhe gjetiu, pas katër vitesh të ftohta. Një traktat i kontrollit të armëve me Rusinë që skadon në shkurt, do të detyrojë negociata të nxituara. Duhet të bëhen plane për të përmbushur zotimin e Biden për të tërhequr trupat nga Iraku dhe Afganistani.
Por çështja më kryesore e politikës së jashtme të administratës Biden do të jetë menaxhimi i konkurrencës me Kinën. “Më shqetëson fakti që këto dy superfuqi gjigante janë duke lëvizur si me telekomandë drejt konfliktit”, thotë Angus King, senator i pavarur nga Maine. Zoti King beson se një konsensus i qëndrueshëm, dypartiak për këtë çështje, është brenda mundësive.
“Ky është një vend ku instinktet e presidentit Trump ishin të sakta. Zbatimi i tij ishte i gabuar. Fakti që duhej konfrontuar Kina, mendoj se ishte absolutisht i saktë”. Në të vërtetë, nuk ka asnjë tregues se kur apo edhe nëse zoti Biden do të heqë tarifat e imponuara për mallrat kineze. Ndryshe nga fiksimi i Trump në deficitet dypalëshe tregtare, këto do të justifikohen për shkak të abuzimit me të drejtat e njeriut, vjedhjes së pronësisë intelektuale dhe ndryshimit të klimës.
Spektri i zotit Trump do të lërë gjurmët e veta. Administrata e re duhet të përballet me gjyqin e tij të fajësimit – i cili do të ishte i pari që do të mbahet pasi një president ka lënë detyrën. Zoti Biden, i cili është përpjekur të mos përfshihet në debatet partiake për këtë çështje, shqetësohet se mos një Senat i ngarkuar me akuza për krime të larta kundër paraardhësit të tij, do të ngurrojë në konfirmimin e të nominuarve dhe debatimin e paketës së ndihmës anti-COVID.
Të tjerë nuk pajtohen me këtë ide. “Mendoj se mund të bëjmë dy gjëra në të njëjtën kohë”, thotë zoti King, senatori nga Maine. “Ne mund të mbajmë, për shembull, seanca dëgjimore mbi kandidaturat në mëngjes dhe gjyqin pasdite. Nuk mendoj se gjyqi do të zgjasë aq shumë sa më parë”.
Pavarësisht nëse zoti Trump dënohet apo jo, dëmi i shkaktuar nga presidenca e tij është i thellë. Gati 70% e votuesve amerikanë mendojnë se anëtarët e palës tjetër janë “një kërcënim për Shtetet e Bashkuara dhe njerëzit e saj”; 50% mendojnë se ata janë “e keqja e madhe”. Pikërisht ndjenja të tilla i paraprinë zotit Trump dhe krijuan kushtet për ngjitjen e tij në pushtet.
Risia e tij ishte se vuri theksin mbi ankesat e të bardhëve dhe rriti mosbesimin në legjitimitetin e zgjedhjeve. Pasi shkatërroi norma si besimi në demokraci dhe tranzicioni jo i dhunshëm i pushtetit, nuk mund të pritet që zoti Trump të përmbahet brenda normave të profesionalizmit në sulmet ndaj pasardhësit të tij. Ai nuk u tërhoq nga ndezja e konflikteve racore ndërsa ishte në detyrë. Do të ishte naive të prisnim më shumë dinjitet tashmë, teksa ai peshon shanset për një rikthim në vitin 2024.
Në fjalimin e parë inaugurues, Lincoln-i u bëri thirrje “engjëjve më të mirë” të natyrës së amerikanëve. Lutjet e tij nuk mund të parandalonin konfliktin më të keq në historinë amerikane. Ka pasur momente të tjera krizash në periudhë tranzicioni – presidencat e recesionit të Franklin Roosevelt-it dhe zotit Obama; pandemia e injoruar nga Woodrow Wilson; konfliktet racore nën presidencën e Eisenhower dhe Johnson.
Është një punë e vështirë për një president që të lundrojë në secilën prej këtyre krizave. Të lundrosh në të gjitha menjëherë, do të jetë një punë e frikshme. Megjithatë, kjo është përgjegjësia e zotit Biden./ Monitor.al
