Nëse do tëruhet ky ritëm, vdekjet kumulative gjatë2viteve të para mund të arrijnë afro5 milion, ose pak më shumë se 0.06 përqind e popullsisë globale. Për ta vënë këtë në kontekst,GripiSpanjoll,qëu shfaq nëvitin1918, zgjati 26 muaj dhemoridiku midis 17–100 milion jetënjerëzore, ose midis 1–6 përqind të popullsisë së atëhershme globale.
Nga MartinWolf
Gjëjae vetmemë e rëndësishme që kemi mësuarderi taninga Covid-19,ështësesa dëm mund tëshkaktohetnga një pandemi relativisht e butëkrahasuar mestandardet historikeafatgjata. Ta quashpandeminë të”butë”,nuk do të thotë të nënvlerësosh vuajtjet që ajoka shkaktuar dhe do të vazhdojë të shkaktojë, përpara se tënisënjë program i efektshëm vaksiniminë nivelglobal.
Pornga ana tjetër Covid-19 ka treguar një cënueshmëri sociale dhe ekonomike shumë më të madhe sesaeimagjinonin ekspertët.Është e rëndësishme takuptojmë sepërse ndodhkjo, dhe të mësojmëse si të menaxhojmëmë mirë ndikimin e sëmundjeve të tilla në të ardhmen.
Në njëstudimtë fundit, David Cutler dhe Lawrence Summers ngaUniversiteti iHarvardit, evlerësojnë koston totale të Covid-19 vetëm në SHBA në 16trilionëdollarëose75 përqindtëProduktit tëBrendshëmBruto të një viti në SHBA.
Gatigjysma e saj është vlera kumulative e PBB-së së humbur,e vlerësuar nga Zyra e BuxhetitnëKongresin Amerikan. Pjesa tjetër është kostoja e vdekjevetë parakohshme dhe dëmet neshëndetinfizik dhe mendor, sipas vlerave të përdorura zakonisht për ekonominëmë tëpasurdhemë të madhe në botë.
Ata gjykojnë se kostoja totale është4herë mëe madhe e ajo erecesionitqë pasoikrizënfinanciare të vitit 2008. Nëse kostoja për botën do të ishte gjithashtunë nivelin75 përqind e PBB-së vjetore,kjo shumëdo të ishte rreth 96trilionë dollarë, me kurset e këmbimit të barazisë së fuqisë blerëse.
Mendoj se kjo shumëështëme siguri një mbivlerësim.Gjithsesi, kostoja është e madhe.
Deri më tani, numri global i të vdekurve nga Covid-19 vlerësohet në 1.4 milion.Tani ka thuajse10.000vdekjenë ditë ose rreth 3.5 milion në1vit.
Nëse do tëruhet ky ritëm, vdekjet kumulative gjatë2viteve të para mund të arrijnë afro5 milion, ose pak më shumë se 0.06 përqind e popullsisë globale. Për ta vënë këtë në kontekst,GripiSpanjoll,qëu shfaq nëvitin1918, zgjati 26 muaj dhemoridiku midis 17–100 milion jetënjerëzore, ose midis 1–6 përqind të popullsisë së atëhershme globale.
Një numër i krahasueshëm i vdekjeve për Covid-19 sot,do të ishte midis 80 dhe më shumë se 400 milion. Disa pandemi, veçanërisht Vdekja e Zezë në shekullin e 14-të, kanë qenë shumë më vdekjeprurëse edhe se gripi spanjoll.
Një raport i vitit 2006 nga CBO argumentontese“një pandemi që përfshin një lloj gripi shumë virulent (siai që shkaktoi pandeminëe vitit1918),mund tësilltenjë ndikim afatshkurtër në ekonominë botërore, i ngjashëm në thellësi dhe kohëzgjatje me atë të recesionimesatar tëpasluftësqë ndodhinë SHBA”.
Por gripi spanjoll vrau rreth 675.000 amerikanë nga popullsia e atëhershme prej vetëm 103 milion. Kjoshifër është sotekuivalente me mbi 2 milionviktima. Nëse CBO do të kishte të drejtë, ndikimi ekonomik i kësaj pandemie do të kishte qenëshumëmë i vogël se sa ka qenërealisht.
Një studim i ngjashëm për Komisionin e BE, botuar gjithashtu nëvitin2006,mbërritinë përfundimin se“ndonësenjë pandemi do tëshkaktonte shumëvuajtje njerëzore, ka shumë të ngjarë të mospërbëntenjë kërcënimtërëndë për makroekonominë evropiane”.
Edhe ky përfundim ishte krejtësishti gabuar.
Pra, pse ka qenë kaq i madh dëmi ekonomik i një pandemie të tillë relativisht të“butë”? Përgjigja është:sepsekjo është e mundur. Njerëzitqë jetojnë nëbegati,mund të heqin lehtësishtdorënga një pjesë e madhe e shpenzimeve të tyre normale ditore, ndërsa qeveritëe tyre mund t’imbështesin në një shkallë të gjerë njerëzit dhe bizneset e prekura.
Kjo është gjithashtu ajo që presin njerëzit nga qeveritë.Reagimindaj pandemisë,ështësotnjë reflektim i mundësive ekonomike dhe vlerave shoqërore, të paktën në vendet e pasura. Ne jemi të përgatitur të paguajmë një çmim të madh për ta frenuar njëpandemi. Dhe mund t`abëjmë shumë më mirë se më parë.
Disa argumentojnë se metodat e zgjedhura,sidomosbllokimet pa dallim, kanë qenë kryesisht përgjegjëse për këto kosto të mëdha ekonomike.Ata sugjerojnë se, sëmundja (dhepokështu i sëmuri) duhet të ishte lejuar të endejlirshëm, ndërsakërkojnë mbrojtjen e vetëm më tërrezikuarve.
Kjotezëështë shumë e diskutueshme. Njëngaarsyet,ështësesa më e lartë të jetëshpeshtësia esëmundjes, aq më shumë njerëz do të jenë të vendosur të mbrojnë veten e tyre,dhe kjo është theksuarnë Parashikimin Ekonomik Botëror të FMN-së.
Përvoja aktuale, në krahasim me analizat kosto-përfitim të alternativave teorike,eforcon më tejdrejtësinë e kauzëspër tashtypur plotësisht sëmundjen,sigurishtaty ku është e mundur. Njëstudim ifundit nga Instituti për MendimineRi Ekonomik, tregon se vendet kanë ndjekur dy strategji:shtypjen, ose shkëmbimin e vdekjevemeekonomisë. Në përgjithësi,shumë vendekanëbërë më mirë në të dyjaaspektet. Ndërkohë, vendet që kanë sakrifikuar jetënjerëzorë,kanëpasur prirjen të kenë njëvdekshmëri të lartë, poredhe kosto ekonomiketë larta.
Tani,në mesinenjë vale të dytë të infeksioneve dhe bllokimeve në Evropë, dështimi për të vazhduarme masat shtërnguesederisa të arrihetnënjëkontroll të plotë mbi virusin, siç ndodhi nëvalën e parë,dukettë jetënjë gabim i madh. Sigurisht, testimi, gjurmimi dhe karantina efektive,do të ishinakoma mëtë preferueshme.
Por kjo është e pamundur nëserastet e rejajanë afër niveleve të fundit.Ne kemiendeshumë për të mësuar nga Covid-19, dhe duhet t`a bëjmëkëtë,pasipandemia tjetër mund të jetë shumë më vdekjeprurëse se kjoaktualja. Ndërkohë, ne duhet tësynojmëtë shpëtojmë sa më shpejt të jetë e mundur nga katastrofa aktuale.
Për këtë do të kërkohetnjë nivelilartëibashkëpunimit global. Ndërsa kostot e pandemisë kanë qenë të jashtëzakonshme, për fat të mirëreagimi ka qenëshumëshkencor. Tani vaksinate suksesshmeduhet të prodhohennë masëdhetëshpërndahen në të gjithë botën. Një hap i rëndësishëm është që të gjitha vendet, përfshirë SHBA-në, t’ibashkohen Covax, nismë për të siguruar vaksinapërtë gjithë botën. Sfidat globale,kanë nevojë për zgjidhje globale.
Covid-19 ka qenë një shok ekonomik shumë më shkatërrues,sesa prisnin ekonomistët. Ky është njëleksioni madh. Një sëmundje edhe më virulente,është krejtësisht e mundshmenë të ardhmen. Herën tjetër, ne duhet t`amundim shumë më shpejtsëmundjen e re. Tani shumënjerëzmendojnë për lirinë. Por siguria e njerëzve,duhet të mbetet ligji suprem i politikës,sotdhe përgjithmonë. / “The Financial Times”
