Bota20 Tetor 2022, 21:27

Presidenti "amerikan" i Evropës: Paradoksi i Ursula von der Leyen

Shkruar nga Pamfleti

Vendet e BE-së arrijnë marrëveshjen për çmim kufizues naftës ruse: 60$ për fuçi

A është Urusla von der Leyen një presidente amerikane në krye të BE-së? Qasja e drejtimit ‘nga lartë poshtë’ e shefes së Komisionit Evropian e ka bërë atë mjaft të dashur për Uashingtonin, por e ka larguar nga kolegët në Bruksel.

Shkruan Suzanne Lynch dhe Ilya Gridneff, Politico 

Turneu i stuhishëm i Ursula von der Leyen në Shtetet e Bashkuara filloi në Nju Jork në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, ku ajo qëndroi krah për krah me liderët më të lartë në botë, nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, António Guterres, te kryeministri kanadez Justin Trudeau.

Prej andej, presidentja e Komisionit Evropian u dërgua përtej lumit Hudson drejt e në Nju Xhersi, në Universitetin Princeton. Në një sallë të veshur me panele druri në një nga shkollat ​​më të njohura të Amerikës Ivy League, ajo mbajti një fjalim të emërtuar “Momenti i Evropës” që në realitet ishte më shumë një elozh për marrëdhëniet BE-SHBA.

“Kam rreth 20 vjet që jam në politikë,” u tha ajo studentëve, ndërsa kamera – qoftë rastësisht apo me dizajn – e siluetoi atë përkundrejt një flamuri gjigant amerikan. “Kurrë nuk kam përjetuar një bashkëpunim kaq intensiv, të besueshëm dhe të detajuar me Shtëpinë e Bardhë.”

“Unë mendoj se thënia është e drejtë. Kur përballeni me një krizë, ju e kuptoni se cilët janë miqtë tuaj të vërtetë”- theksoi ajo. Fjalët e Von der Leyen ishin më shumë sesa thjesht zbukurime diplomatike që priten nga zyrtarët e lartë në momente si këto. Sipas zyrtarëve të shumtë në Bruksel dhe Uashington, ato pasqyrojnë se si Presidentja e Komisionit është shfaqur si personi që duhet të telefonohet kur zyrtarët amerikanë duan të komunikojnë me Evropën – veçanërisht kur bëhet fjalë për luftën në Ukrainë.

Ato flasin gjithashtu për murmuritjet në rritje të pakënaqësive në shtëpi – ankimet nga zyrtarët në institucionin e saj dhe midis përfaqësuesve të vendeve të BE-së për qasjen e saj nga lart-poshtë. Prirja e Von der Leyen për fshehtësi dhe varësia e saj nga një grup i vogël këshilltarësh, ankohen kritikuesit e saj, bie ndesh me kulturën e BE-së për vendimmarrje të drejtuar nga konsensusi.

Ajo nuk i beson askujt; ajo jeton në një kullë”- tha një anëtar i kabinetit të një komisioneri, në kushte anonimiteti për të folur lirshëm për zyrtaren më të lartë të institucionit. “Ajo nuk ndërton aleanca. Ndonjëherë kjo mund të çojë në gabime pasi ajo nuk i dëgjon sa duhet njerëzit.”

Nxitja për afrimin midis Von der Leyen dhe Uashingtonit ishte pushtimi brutal i Ukrainës nga Rusia.

Shpresat kishin qenë të mëdha në vitin 2020 se zgjedhja e Presidentit të SHBA, Joe Biden, do të ndryshonte ashpërsinë e epokës së Trump. Por kthimi në harmoninë transatlantike nuk kishte qenë i shkruar – edhe para inaugurimit të Biden, ekipi i tij e bëri të qartë se ata ishin të zemëruar për vendimin e BE-së për të hyrë në një pakt investimi me Kinën. Tensionet vazhduan mbi tregtinë, taksat ndërkombëtare dhe kontrollet që rregullojnë sferën digjitale – veçanërisht ato në lidhje me privatësinë dhe transferimet ndërkontinentale të të dhënave.

Thashethemet për luftë i fshinë ato mosmarrëveshje. Nga fundi i vitit 2021, ndërsa Evropa dhe SHBA filluan të dilnin nga kriza e COVID, një tjetër perspektivë e rëndë po vinte në horizont: trupat ruse po grumbulloheshin në kufirin ukrainas. Në nëntor 2021, Von der Leyen bëri vizitën e saj të parë në Shtëpinë e Bardhë. Mes atyre në takimin në Zyrën Ovale atë pasdite ishin Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i Biden, Jake Sullivan, më pas Zëvendës Këshilltari i Sigurisë Kombëtare për Ekonominë Ndërkombëtare Daleep Singh dhe Amanda Sloat, drejtore e lartë për Evropën në Këshillin e Sigurisë Kombëtare.

Me Von der Leyen ishin dy nga të besuarit më të ngushtë të presidentes së Komisionit, Bjoern Seibert, kreu i kabinetit të saj, i cili ka punuar me të që nga ditët e saj si ministre gjermane e mbrojtjes; dhe Fernando Andresen Guimaraes, një tjetër anëtar i kabinetit të saj, i cili më parë ka shërbyer si kreu i Rusisë dhe divizioneve të SHBA-së dhe Kanadasë në Shërbimin Evropian të Veprimit të Jashtëm, shërbimi diplomatik i BE-së. I pranishëm ishte edhe ambasadori i BE-së në Shtetet e Bashkuara, Stavros Lambrinidis.

Pushtimi i Putinit ishte ende dy muaj e gjysmë larg, por tensionet tashmë po rriteshin. Të dy ekipet diskutuan situatën në kufirin e BE-së me Bjellorusinë, ku emigrantët nga Lindja e Mesme po transportoheshin nga diktatori bjellorus Alexander Lukashenko për të kaluar në Poloni dhe Lituani.

Pastaj tema u kthye në mundësinë e një sulmi rus në Ukrainë. Pak para takimit, Biden ishte informuar nga zyrtarë të sigurisë kombëtare dhe inteligjencës për ngritjen e batalioneve ruse pranë kufirit me Ukrainën. Ai donte të jepte alarmin.

“Presidenti ishte shumë i shqetësuar”, tha një zyrtar evropian, duke folur në kushte anonimiteti. “Kjo ishte një kohë kur askush në Evropë nuk po i kushtonte vëmendje, madje edhe shërbimet e inteligjencës.”

Takime të mëtejshme pasuan, duke përfshirë një vizitë në Bruksel nga drejtori i CIA-s, Bill Burns, më vonë gjatë muajit, ndërsa Uashingtoni u bë gjithnjë e më i furishëm për mungesën e urgjencës në kryeqytetet evropiane për kërcënimin e afërt.

Me nxitjen e Shtëpisë së Bardhë, zyrtarë nga të dy anët e Atlantikut, duke përfshirë nënsekretaren e Shtetit për Çështjet Politike, Victoria Nuland, filluan të takohen çdo javë me video-konferencë. Ndërsa frika për një pushtim rus u rrit, bisedat u kthyen në përgatitjet për një paketë sanksionesh që mund të miratoheshin nga vendet e BE-së nëse Moska vendos të dërgojë trupa përtej kufirit. Kontaktet filluan të ndodhin çdo ditë. Në veçanti, Singh dhe Seibert ndërtuan një marrëdhënie të ngushtë pune. Zyrtarë nga departamente të ndryshme të Komisionit – të njohur si drejtori të përgjithshme – u hartuan gjithashtu, duke përfshirë një grup nën udhëheqjen e BE-SHBA të krijuar së fundmi: Këshilli i Tregtisë dhe Teknologjisë, i cili u mor me çështjen komplekse të ndalimeve të eksporteve.

Seibert ishte “kritik” për suksesin e paketës së parë të sanksioneve, tha një zyrtar i lartë amerikan. “Bashkëbiseduesi thelbësor me Komisionin Evropian ishte Bjoern Seibert,” tha zyrtari, duke e përshkruar nëpunësin civil gjerman si një ekspert në thelb dhe “një operator politik mjaft të zgjuar”.

“Ne patëm një sasi të jashtëzakonshme konvergjence në të gjithë bordin,” tha zyrtari.

Seibert ishte personi që i telefonoi von der Leyen, e cila po merrte pjesë në Forumin e Budapestit në Varshavë, në orën 4 të mëngjesit për t’i treguar asaj për pushtimin në orët e para të 24 shkurtit.

Gjatë gjithë procesit të përgatitjes, ishte Komisioni ai që kishte marrë drejtimin për sanksionet, duke u konsultuar me disa kryeqytete kombëtare si Berlini, Parisi dhe Roma – por në pjesën më të madhe i takonte përfaqësuesit e vendeve anëtare në grupe të vogla për të shprehur pikëpamjet e tyre.

Nga frika se paketa ambicioze e sanksioneve mund të publikohej fshehurazi, Komisioni nuk dha kurrë një draft tekst, deri në momentin e fundit kur vendet anëtare ishin gati ta shqyrtonin atë. Sanksionet kishin nevojë për miratim unanim nga vendet e BE-së, por me publikun e tyre përkatës që shikonte në alarm avancimin e Rusisë, përfaqësuesit e qeverive kombëtare në Bruksel nuk kishin zgjidhje tjetër veçse t’i pranonin.

“Nuk ka gjasa që bashkëpunimi shumë i ngushtë që po shohim në sanksione dhe fronte të tjera do të ishte zhvilluar siç është zhvilluar pa një raport të konsiderueshëm midis Uashingtonit dhe Brukselit – në nivelet më të larta, por edhe në nivelet e punës”, tha Ian Lesser, nënkryetar i Fondi Gjerman Marshall i Shteteve të Bashkuara.

Pikat e forta të Von der Leyen – aftësia për të qenë diskrete, vendimmarrja e saj e shpejtë – mund ta kenë bërë atë të dashur për homologët e saj në anën tjetër të Atlantikut. Por të njëjtat atribute e kanë larguar atë edhe nga disa prej kolegëve të saj në Bruksel dhe kryeqytete të tjera evropiane.

Gjatë bisedimeve të sanksioneve me rrezikshmëri të lartë, cilësitë e von der Leyen ishin pikërisht ato që nevojiteshin për të nxitur masa komplekse, të ndjeshme politikisht përmes proceseve vendimmarrëse të ngadalta të BE-së.

Kishte një ndjenjë në Uashington se ky ishte dikush që më në fund mund t’i kryente gjërat”- tha një zyrtar i lartë i BE-së që mori pjesë në diskutimet transatlantike. Por ndërsa vendet e BE-së ishin të përgatitura t’i jepnin Komisionit liri veprimi në raundet e para të diskutimeve për sanksionet, kur bisedat u kthyen në masa të mëtejshme, disa zyrtarë kombëtarë filluan të tërhiqeshin kundër qasjes së saj të ashpër.

Kur von der Leyen njoftoi një raund të gjashtë sanksionesh, duke përfshirë një ndalim të propozuar për naftën ruse, në Parlamentin Evropian përpara se anëtarët ta kishin diskutuar atë, shumë ishin kritikë. Kryeministri holandez Mark Rutte kritikoi Komisionin për mungesën e saktësisë në detajet teknike. Do të duhej edhe një muaj para miratimit të paketës dhe jo para se të bëheshin lëshime për disa vende të Europës Qendrore dhe Lindore për naftën.

Nuk ishte hera e parë që presidentja e Komisionit qortohej se doli përpara grupit. Në kulmin e pandemisë COVID, propozimi i Komisionit për një paketë shpëtimi ekonomik prej 2 trilionë euro doli përpara se udhëheqësit ta kishin parë atë, duke shkaktuar një qortim nga Angela Merkel. “Mos harroni të flisni me ne”, i tha kancelarja gjermane asaj.

Një ministre tre herë e kabinetit, Von der Leyen u bë presidentja e parë grua e Komisionit Evropian në vitin 2019, pasi u katapultua në detyrë për kundërshtimet e shumta në Parlamentin Evropian që kishin favorizuar të ashtuquajturin sistem Spitzenkandidat, i cili propozon që posti t’i jepet njërit prej kandidatëve të emëruar nga një parti pan-evropiane.

Vendimi i saj për t’u ngulitur në katin e 13-të të selisë së BE-së në Berlaymont, ku një ish-tualet u shndërrua në dhomë gjumi kur ajo mori detyrën, ka bërë që disa të ankohen se ajo ka qeverisur me një mentalitet bunker, me ndihmën e vetëm një grupi të vogël këshilltarësh.

Tensionet e zjarrta midis von der Leyen dhe pjesës tjetër të Kolegjit të saj të Komisionerëve prej 27 anëtarësh shpërthyen në qershor, pasi ajo vendosi të ndezë dritën jeshile për emetimin e fondeve të rimëkëmbjes së BE-së në Poloni, pavarësisht shqetësimeve për abuzimet e Varshavës me gjyqësorin.

Pasi vendimi i von der Leyen u fut në agjendën e Kolegjit më 1 qershor, pesë komisionerë – përfshirë nënkryetarët e Komisionit Frans Timmermans dhe Margrethe Vestager – e shprehën pakënaqësinë e tyre me shkrim. Kundërshtimi i Vestager, i cili ka pasur një marrëdhënie të mirë pune me von der Leyen, ishte veçanërisht i dukshëm.

“Ky nuk ishte një vendim që kishte një mbështetje shumë të gjerë brenda Kolegjit,” tha një zyrtar i Komisionit për POLITICO. “Kishte një ndjenjë se von der Leyen ndoshta fillimisht kishte rënë dakord për diçka me udhëheqësit kombëtarë të interesuar, pa marrë parasysh pikëpamjet e Komisionit.”

Pavarësisht kundërshtimeve të kolegëve të saj, von der Leyen – e cila nuk pranoi të intervistohej për këtë artikull – vazhdoi gjithsesi.

Njerëzit që kanë punuar ngushtë me von der Leyen thonë se tendenca e saj për të centralizuar pushtetin është më e dukshme kur vendimet e mëdha janë në tryezë – drita jeshile për fondin e shpëtimit të Polonisë, për shembull, ose një propozim për të klasifikuar investimet në prodhimin e energjisë bërthamore ose të gazit si “energji e gjelbër”.

Në këto raste, ajo ka më shumë gjasa të konsultohet me fuqitë në Berlin ose Paris sesa me komisionerin evropian të ngarkuar me portofolin. Në mënyrë të ngjashme, ajo ndonjëherë punon drejtpërdrejt me individë kyç brenda drejtorive të përgjithshme të Komisionit, duke anashkaluar efektivisht vetë komisionerët.

Në stilin e saj nga lart-poshtë, ajo ndryshon rrënjësisht nga paraardhësi i saj Jean-Claude Juncker – një operator i njohur politik që maste rregullisht pulsin e kolegëve të tij përpara se të merrte vendime, edhe nëse shumë nga prioritetet e politikave ishin vendosur nga shefi i tij i kabinetit, Martin Selmayr.

Në shumë mënyra, von der Leyen shfaq një kuptim të stilit presidencial të SHBA-së për pushtetin ekzekutiv. Komisioni ka marrë më shumë autoritet brenda BE-së për disa kohë. Nën drejtimin e von der Leyen, ky proces është përshpejtuar – me Komisionin që ka marrë një rol udhëheqës në ndryshimet e mëdha të drejtimit, të tilla si lëshimi i borxhit të përbashkët të BE-së, prokurimi i përbashkët i vaksinave COVID dhe vendosja e sanksioneve ndaj Rusisë.

“Brenda Komisionit, ky proces i centralizimit që ka ndodhur tashmë nën Juncker ka vazhduar,” tha Stefan Lehne, një bashkëpunëtor i lartë në Carnegie Europe. “Fuqia e vërtetë është te presidenti. Komisionerët individualë kanë humbur shumë pushtet; kolegjiumi si i tillë është më i dobët, presidenti është më i fortë.”

Kujdesi i Von der Leyen dhe procesi i centralizuar i vendimmarrjes kanë nxitur shumë spekulime në Bruksel për lëvizjen e saj të ardhshme. Një marrëdhënie e ngushtë me Uashingtonin do të ishte një vlerë e vlefshme nëse ajo do të ishte e interesuar për një punë të nivelit të lartë ndërkombëtar, për shembull në Kombet e Bashkuara. Është interesante se von der Leyen ishte një nga të parët që uroi Biden në gusht në një postim në Twitter natën vonë, kur ai nënshkroi dekretin për Aktin e Reduktimit të Inflacionit – pavarësisht faktit se BE ka disa shqetësime të mëdha në lidhje me propozimin.

Vlen të theksohet se, dëshira për të shërbyer një mandat të dytë si presidente e Komisionit në vitin 2024 do të shpjegonte më mirë pse von der Leyen disa herë ka mbajtur kontakte më të mira me kryeqytetet kombëtare, mbështetja e të cilëve do t’i duhej më tepër sesa komisionerët e saj në Këshillin Evropian.

Von der Leyen vazhdoi me planin polak të rimëkëmbjes kundër kundërshtimeve serioze nga majat e kolegjit të saj”, tha Daniel Freund, një anëtar i Parlamentit Evropian me partinë gjermane të Gjelbër. “Ajo shkoi kundër shumicës së Parlamentit Evropian kur bëhet fjalë për shtetin e së drejtës, deri në atë pikë ku na u desh ta padisnim për pasivitetin”.

Ju mund të fitoni beteja të veçanta me këtë qasje, por do të humbni mbështetjen në planin afatgjatë,” shtoi Freund.

Vetëm këtë javë, dy komisionerë, Thierry Breton dhe Paolo Gentiloni, bënë thirrje për një fond mbështetës për të ndihmuar në zbutjen e goditjes për evropianët gjatë krizës aktuale të energjisë – diçka që nuk ishte shpallur nga von der Leyen.

Pyetja për von der Leyen është nëse qasja e saj nga lart-poshtë do të vazhdojë të japë dividentë edhe nëse vëmendja kthehet në shqetësime afatgjata ose vendime që kërkojnë nivele të gjera mbështetjeje.

Aftësia e saj për të imponuar sanksionet u ndihmua nga fakti se pak të tjerë në Evropë po i kushtonin vëmendje. SHBA-të po merrnin pak përgjigje nga kryeqytetet kombëtare ndaj paralajmërimeve të tyre për qëllimet e Putinit. Kancelari gjerman Olaf Scholz dhe presidenti francez Emmanuel Macron kishin gjëra të tjera në mendjen e tyre – Macron po luftonte një fushatë rizgjedhjeje dhe Scholz po përpiqej të mbante së bashku një qeveri trepartiake gjithnjë e më të ndarë.

Ndërkohë, Brexit e kishte privuar BE-në nga një nga asetet e saj kryesore të inteligjencës – me Britaninë, një anëtare e aleancës së inteligjencës “Five Eyes” që nuk merrte më pjesë në diskutimet e bllokut.

Sanksionet ishin gjithashtu një fushë ku Komisioni kishte peshë reale, duke pasur parasysh fuqinë e tregut të vetëm të BE-së dhe ndërlidhjen ekonomike të BE-së me Rusinë. Natyra shumë teknike e diskutimeve i përshtatej pikave të forta të ekipit të Seibert-it të fokusuar në detaje.

Por tjetërsimi i Kolegjit të saj është një biznes i rrezikshëm. Ekziston rreziku që qasja e saj, dhe lidhjet e saj të ngushta me Uashingtonin, mund të krijojnë vështirësi për të kur ajo të përpiqet të përmbushë prioritetet e tjera të politikës së BE-së.

Brukseli dhe Uashingtoni janë ende larg njëri-tjetrit për çështje të tilla si marrëveshjet e mundshme tregtare ose kuadri rregullator për të mbrojtur privatësinë në transferimet e të dhënave përtej Atlantikut. Dhe pastaj ka prioritete specifike të BE-së si reformimi i rregullave fiskale të BE-së dhe zbatimi i paketës së Komisionit ‘Fit for 55’ për ndryshimet klimatike. Për çështje si këto, ku nuk ka trupa ruse për të përqendruar mendjet në Evropë, Von der Leyen mund të zbulojë se ajo që i nevojitet nuk është mbështetja e Uashingtonit, por e kolegëve më afër shtëpisë./ Përshtati në shqip: Pamfleti

Bota Ursula von der Leyen