Në një intervistë të dhënë tek ‘Zëri i Amerikës’ pas 25 vitesh Ambasadori Uilliam Rajerson pranoi ndikimin amerikan në fitoren e parë të madhe të Partisë Demokratike në vitin 1992.
Ja çfarë tha ai kur u pyet për qëndrimin e mbajtur në atë kohë;
“Ndoshta, pozicionet e mia mund të mos kishin qenë aq të forta. Kur sekretari Bejker ishte në Tiranë, ne organizuam për të një takim me 10 disidentë, në një sallë në hotel “Dajti”, ku ishte një vapë e jashtëzakonshme. Dhe jam i sigurt që ishin vendosur dhjetëra mikrofonë për të përgjuar. Dhoma ime patjetër që përgjohej, për këtë isha i sigurt. Dhe sekretari Bejker tha: “Ju duhet të bashkoheni dhe të votoni për t’i hequr komunistët nga pushteti”.
Dhe unë mendova: “Ky është urdhri për atë që duhet të bëj unë. Qeveria teknike do të jetë këtu për njëfarë kohe, por është i domosdoshëm një fillim i ri”. Dhe për këtë arsye, unë vendosa që të flas dhe, siç i shkruajta më pas sekretarit Bejker, pasi u largova nga Shqipëria, unë mendova: “Ambasadorët shkojnë e vijnë. Nëse komunistët fitonin në1992-in, ka shumë mundësi që ata do të thoshin që Rajersoni duhet të largohet. Dhe do të kishte qenë në rregull. Ambasadorët janë të zëvendësueshëm. Por, për sa kohë të jem këtu, do ta ngre zërin”. Po. Unë po ndërhyja në çështjet e brendshme të Shqipërisë. Por kushdo që po promovonte demokracinë dhe tregun e lirë, automatikisht po ndërhynte në punët e brendshme të Shqipërisë. Ishte qëndrimi i duhur”.
“Ndodhemi para një situate kritike. Atdheu dhe demokracia kërcënohen nga një rrezik tepër serioz. Pikërisht në kohën kur vendi kishte më tepër se kurrë nevojë për stabilitet, për mbështetje të qeverisë dhe të masave të programuara prej saj, që populli të kalonte me sa më pak dhimbje dimrin, fillimin e reformës, ndarjen e tokës, liberalizimin e veprimtarisë së ndërmarrjeve, kur ajo me përvojën që fitoi mund të çonte më e sigurt popullin në zgjedhjete reja të përshpejtuara dhe për afatin e të cilave ranë dakord edhe forcat politike, Partia Demokratike krijoi krizën e thellë qeveritare me tërheqjen e ministrave të saj. Partia Socialiste, konsekuente në bindjen e vet se në një periudhë tranzicioni si kjo që po kalojmë, se formula e një qeverie stabiliteti ishte më e goditura dhe më e mençura, ka këmbëngulur në mbështetjen e kësaj qeverie.
Qeverinë e Stabilitetit e mbështeti gjerësisht opinioni i brendshëm, e mbështeti edhe bota, jo vetëm si një zgjidhje e efektshme, por, mbi të gjitha, për angazhimin e përkushtimin realist e konstruktiv të saj dhe të anëtarëve të saj në gjithë morinë e problemeve që i është dashur të përballojë. Por drejtuesit e PD, me një veprim të pamatur e të rrezikshëm, e prishën marrëveshjen politike, duke krijuar, praktikisht, krizën e pushtetit në vend.
Ne mendojmë se, për vetë momentet që kalon vendi, për situatat tepër të ngarkuara me krizë, mungesa e stabilitetit, për morinë e problemeve jetike që Qeveria ka marrë përsipër dhe është angazhuar seriozisht t’i përballojë, largimi prej saj, pavarësisht nga motivet e arsyet që e çuan udhëheqjen e lartë të PD në këtë vendim, përbën një braktisje të vërtetë dhe një veprim pa përgjegjësi dhe me pasoja tejet të rënda. Partia Socialiste distancohet prerë dhe hedh poshtë akuzat e përpjekjet që bëhen në Deklaratën e PD e nga liderë të saj për të bërë shkaktarë të krizës Partinë Socialiste, deputetët ose ministrat e saj.
PS dhe grupi i saj parlamentar i janë përmbajtur me konsekuencë formulës së vendosur bashkarisht nga 5 partitë, duke kërkuar që problemet të zgjidhen në rrugë të ligjshme, me tolerancë, me durim dhe me kompromiset e nevojshme PS është treguar tolerante në mjaft raste edhe në dëm të prestigjit të saj, vetëm e vetëm duke u nisur nga interesat e zhvillimit sa më normal të reformës e të demokracisë pluraliste. Të gjashtë muajt e Qeverisë së Stabilitetit kanë qenë tejet të rënda për të dhe për anëtarët e saj. Vështirësisë së kuptueshme të problemeve që duhej të përballonte, iu shtuan grevat, presionet e rrugës, kërcënimet e herëpashershme për të dalë nga Qeveria. Me veprime e qëndrime të tilla, PS as është bashkuar, as është pajtuar në asnjë rast. Ne e përballuam me maturi e gjakftohtësi edhe situatën absurde, kur njëra ose tjetra parti politike, nga njëra anë, merrte pjesë në koalicionin qeveritar dhe, nga ana tjetër, duke u hequr si opozitë e mirëfilltë, shpërthente në sulme të ashpra e, përgjithësisht, pa themel ndaj qëndrimeve realiste të Partisë Socialiste në mbështetje të Qeverisë së Stabilitetit. Sulmi i opozitës u ashpërsua veçanërisht atëherë kur Qeveria po e tregonte veten si forcë e vërtetë realiste, e aftë dhe e angazhuar, kur ajo mori përsipër e hartoi ligje të tilla, si ai i tokës, i amnistisë dhe i faljes së ish-të dënuarve politikë, kur hartoi programin e reformës dhe kërkonte mbështetje për fillimin e mbarë të saj, kur ajo fitoi kredibilitet dhe vendi u pranua në KSBE, në FMN dhe në organizma të tjerë ndërkombëtarë. Kuptohet qartë se dhënia e votëbesimit për reformën e rriti ndjenjën e xhelozisë së forcave të caktuara politike opozitare për qeverinë në tërësi, deri edhe për ministrat e vet, që, si intelektualë realistë e atdhetarë të vërtetë, i ishin përkushtuar me mish e me shpirt zgjidhjes së halleve të popullit. Nuk është vendi në këtë deklaratë të ndalemi në motivet që e shtynë PD që pretekstet e saj, tashmë të njohura, t’i përdorte si shkaqe për krizën qeveritare. Por është evidente që rrëzimi koshient i Qeverisë së Stabilitetit, në kohën kur ajo në unanimitet angazhohej e deklaronte se qe në gjendje të kryente misionin e ngarkuar në situatën tepër të vështirë ekonomike, kur populli sa ka hyrë në stinën e dimrit gjysmë i uritur, pa ngrohje, pa perspektivë të sigurt furnizimesh me artikujt jetikë dhe jo rrallë me mungesa të energjisë elektrike, nuk i shërben aspak stabilitetit dhe fuqizimit të demokracisë. Situata e sapokrijuar është e mbarsur me rreziqe të pashembullta në historinë tonë për fatet e vendit e të mbarë kombit. Shkelja e marrëveshjes së arritur, mospërfillja e zërit realist të Qeverisë e të gjithë anëtarëve të saj, në një dimër kaq të rëndë politik dhe ekonomik, aq sa është një veprim e qëndrim i pajustifikuar e i papërgjegjshëm, po aq ngarkon me përgjegjësi shkaktarët e braktisjes. Është e pakuptueshme sesi mund të ndërmerren veprime të tilla, kur situata rreth nesh po acarohet, kur kriza jugosllave po i shtrin metastazat drejt trojeve shqiptare në Kosovë e vise të tjera. Çdo shqiptar, çdo atdhetar shtron pyetjen: a i shërbejnë veprime të tilla çështjes kombëtare dhe pajtimit mbarëkombëtar?!
Në këto situata kritike ne u drejtohemi anëtarëve e simpatizantëve të PS, punëtorëve, fshatarëve, intelektualëve, rinisë, studentëve,politikanëve realistë të ruajnë qetësinë, gjakftohtësinë dhe maturinë e tyre. Të mendojmë e të veprojmë pa pasione mediokre politike, të vëmë në plan të parë interesat mbarëkombëtarë të popullit tonë dhe t’u shmangemi, si deri sot, provokacioneve që, me siguri, nuk do të mungojnë.
Partia Socialiste, edhe në këto kushte tepër të rënda, nuk i shmanget përgjegjësisë historike. Ajo do të japë gjithnjë ndihmesën e saj që, së bashku me partitë e tjera të shkojmë në zgjedhje të lira e demokratike, rezultati i të cilave të garantojë stabilitetin e qeverisjes së vendit dhe vazhdimin e reformave vitale të nisura. Me partitë qeveritare, tashmë, janë bërë konsultime paraprake për sistemin e zgjedhjeve dhe, siç u deklarua në Konferencën e Parë Kombëtare, Partia Socialiste nuk ka asnjë paragjykim, si për sistemin e zgjedhjeve, ashtu edhe për afatin e tyre. Ne u bëjmë thirrje të gjitha strukturave dhe organizmave kompetente që ta shpejtojnë përgatitjen e ligjit për zgjedhjet, që ai të jetë në përputhje të plotë me formën e gjithë dokumenteve ndërkombëtare të nënshkruara prej vendit tonë. Partia Socialiste qëndron në pikëpamjen se formula politike e miratuar në marrëveshjen e përbashkët vijon t’u përgjigjet interesave thelbësore të vendit dhe është një rrugëzgjidhje e vlefshme edhe për situatat që kalojmë deri në zgjedhjet e reja. Ajo u drejtohete dhe një herë forcave politike të përfaqësuara në Qeverinë e Stabilitetit që të dëgjojnë zërin e arsyes e të logjikës së shëndoshë,të diskutojnë me urtësi e maturi edhe një herë vazhdimin e kësaj alternative. Partia Socialiste shpreh vlerësimin për punën e gjithë ministrave dhe prandaj do të përshëndeste vazhdimin e përpjekjevetë tyre vetëmohuese e të frytshme. Në rast se nga forca të tjera kjo do të quhet përfundimisht e pranueshme, PS është e gatshme të hyjë në kontakte dhe mirëpret çdo nisiativë ose formë tjetër dialogu konstruktiv për të gjetur zgjidhjen më të përshtatshme për kapërcimin e krizës qeveritare dhe për të përgatitur sa më parë kushtet e nevojshme për të shkuar në zgjedhjet e reja, për të siguruar furnizimin e popullsisë dhe vazhdimin e punës, rendin publik e sigurinë e jetës, për të mos lënë në mes të rrugës reformat e nisura e të programuara dhe për garantimin e marrëdhënieve me vendet e tjera, me organizmat ndërkombëtare dhe me bankat e investitorët e huaj. Gazeta “Zëri i Popullit”, 6 dhjetor 1991…/Pamfleti
