Shkruar nga PamfletiPresidenti turk Rexhep Tajip Erdogan gjatë vizitës së tij në qytetin e goditur rëndë pas tërmetit në Turqinë juglindore, Dijarbaki.
Një fatkeqësi e kaluar bëri që presidenti turk të fitonte pushtetin. Ndërsa kjo e radhës mund ta rrëzojë atë nga froni dhe të afrojë Ankaranë me Perëndimin…
Mark Almond , Daily Telegraph
Turqia shtrihet në pllaka kryesore tektonike dhe në atë që mund të shihet si vija më mizore e ndarjeve gjeologjike të natyrës. Vendi është në thelb të vorbullës së tensioneve që përfshin Rusinë në veri, NATO-n në perëndim, Lindjen e Mesme në jug dhe Iranin në lindje.
Duke pasur parasysh shkallën apokaliptike të humbjeve njerëzore dhe dëmeve fizike të shkaktuara në të gjithë rajonin nga mega-tërmeti i javës së kaluar – mbi 25,000 të vrarë dhe në rritje – me të drejtë është e kuptueshme që politika të ndalet ndërkohë që ndihma humanitare ka përparësi. Por tërmetet, jo më pak në Turqi, kanë edhe pasoja politike.
Politikanët e opozitës kanë fajësuar stilin autokratik të Presidentit Erdogan për pengimin e punës së ndihmës dhe lejimin në fakt të projekteve të ndërtimit të dobëta nga firmat që supozohet se janë në pronësi të miqve të tij politikë.
Këto akuza janë helm politik përpara zgjedhjeve të 14 majit. Të gjithë në Turqi e mbajnë mend se si mega-tërmeti i fundit i vitit 1999 i hapi rrugën fitores elektorale të Erdoganit në vitin 2002, kur laikët në pushtet u dëbuan nga votuesit e tërbuar nga standardet e dobëta të ndërtimit dhe korrupsioni.
Turqia iu drejtua islamistëve të Erdoganit për shkak të reputacionit të tij si një kryebashkiak i shkëlqyer i Stambollit. Largimi nga qeveria laike e Erdoganit nga kryebashkiaku për recitimin e një poeme nacionaliste islamike thjesht e rriti popullaritetin e tij si i dobët.
Pak në Perëndim e mbajnë mend tani valën e optimizmit që vitet e para të Erdoganit në pushtet gjeneruan jashtë vendit. Ai shihej si një mysliman demokrat në linjën e kristiandemokratëve të Gjermanisë dhe tendencat e tij autoritare u trajtuan si një thyerje vendimtare me politikën e vjetër dhe jo si një paralajmërim që duhej t’i kishte shkatërruar ato iluzione.
Që nga shpërthimi i luftës civile siriane, qasja e Erdoganit ndaj aleatëve të tij në NATO është bërë e dukshme. Ai e ka përdorur anëtarësimin në aleancë si një mbulesë për pohimin e tij të fuqisë ushtarake turke në rajon dhe u bashkua me Rusinë e Vladimir Putinit, duke u bashkuar me Moskën për të thyer sanksionet perëndimore pas pushtimit të Ukrainës.
Mezi 24 orë para tërmetit, luajtja e kartës nacionaliste dukej sikur do ta çonte Erdoganin në një mandat tjetër presidencial. Ministri i tij i Brendshëm, Suleyman Soylu – zëri i anti-amerikanizmit – refuzoi ngushëllimet e SHBA-së pas një sulmi të fundit terrorist në Stamboll. Tani zoti Soylu është përgjegjës për koordinimin e ndihmës me vendet donatore që ai dhe Erdogan kanë abuzuar. Vendet që Ankaraja ka kërkuar të etiketojë simpatizantët e terrorizmit kurd – justifikimi i Erdoganit për bllokimin e hyrjes së Suedisë në NATO – po derdhen në një vërshim mbresëlënës ndihmash, duke minuar kockën e turkut të “aleatëve” si armiq të vërtetë të Turqisë. Putini, ndërkohë, ka pak për të ofruar dhe ajo që ai bën mund të shkojë në Sirinë e Asadit.
Kjo mund të ketë një ndikim në qëndrimet politike brenda Turqisë, duke shkaktuar një rishqyrtim popullor se ku janë vendet miqtë dhe aleatët e vërtetë. Megjithatë, kjo nuk është e pashmangshme dhe as e pashmangshme që çdo ndryshim i tillë të lejohet të shprehet në kutinë e votimit.
Vendosja e gjendjes së jashtëzakonshme është e kuptueshme pas rrënimit të tërmetit dhe çrregullimeve dhe plaçkitjeve në rajonet e rrënuara. Por censura e Erdoganit ndaj mediave dhe kërcënimi i tij se “dora e rëndë” e shtetit turk do të bjerë mbi këdo që prish ligjin dhe rendin mund të mundësojë anulimin e votimeve ose ndryshimin e rezultateve të tyre.
Si një mysliman i devotshëm, Erdogan ia ka hedhur fajin për katastrofën vullnetit të Zotit dhe jo standardeve të dobëta të qeverisë së tij. Shumë turq pyesin veten nëse ai do ta pranonte njësoj humbjen elektorale të sanksionuar nga Zoti. Në jug, lufta civile e Sirisë dhe kriza e refugjatëve paraqesin kujtime ogurzezë se çfarë mund të nënkuptojë një ndarje e tillë sociale për ne të tjerët. Nëse Turqia bie në një krizë politike pas zgjedhjeve të diskutueshme mes rrënojave dhe vështirësive të lëna nga tërmetet, valët tronditëse me siguri do të përhapen në Perëndim.
Erdogan e ka gjetur veten në një pozitë të rrallë e cenueshme. NATO-ja dhe Perëndimi në përgjithësi duhet të ofrojnë ndihmë si për të fashuar plagët, ashtu edhe për ta tërhequr Turqinë drejt nesh ndërsa tragjedia e tyre e tmerrshme po ndodh. Nëse jo, mund të zbulojmë se Turqia e trazuar është vendosur drejt një rruge edhe më të errët. / Përshtati Pamfleti
* Mark Almond është Drejtor i Institutit të Kërkimeve të Krizave, Oksford. Ai ishte më parë një profesor vizitor në Universitetin Bilkent, Ankara
